Υπέροχα πράγματα σύμβαίνουν παντού γύρω μας. Και στην Ελλάδα...
Tvxs Συνέντευξη: Δημοτικό Σχολείο Φουρφουρά, ένα σχολείο ορθάνοιχτο στην κοινωνία
12:02, 10 Ιαν 2014 | tvxsteam tvxs.gr/node/146718
Για τον Άγγελο Πατσιά και τους εκπαιδευτικούς του Δημοτικού Σχολείου του Φουρφουρά μιλά το ίδιο το σχολείο που δημιούργησαν. Ένα σχολείο ορθάνοιχτο στην κοινωνία, άρρηκτα συνδεδεμένο με τη δημιουργικότητα, γεμάτο φως και χρώματα. Για πολλούς από εμάς τους δασκάλους το Δημοτικό του Φουρφουρά μας θυμίζει γιατί διαλέξαμε αυτό το επάγγελμα, αποτελεί έμπνευση και μας δίνει τη δύναμη να συνεχίζουμε να προσπαθούμε. Συνέντευξη στην Αναστασία Καλαφάτη.
1) Γιατί επιλεξες να γίνεις δάσκαλος;
Ήθελα ένα επάγγελμα που να μην έχει ρουτίνες και να μπορείς σε αυτό να εκφράσεις τα ενδιαφέροντα σου. Το επάγγελμα του δασκάλου είναι ο ορισμός αυτού. Κάθε μέρα είναι εντελώς διαφορετική από την άλλη και τα ενδιαφέροντα σου γίνονται πολλές φορές εργαλεία για να γίνει σωστά η δουλειά σου. Τι καλύτερο;
2) Πώς ήταν η προηγούμενη της μετάθεσης στον Φουρφουρά εκπαιδευτική σου εμπειρία;
Πριν το Φουρφουρά δούλεψα σε δύο άλλα σχολεία το οποία βρίσκονταν αρκετά κοντά στην πόλη. Η πρώτη μου χρονιά ως δάσκαλος ήταν μια χρονιά ισχυρών και απανωτών σοκ που με φτάσανε κοντά στην παραίτηση. Ωστόσο η ίδια χρονιά ήταν το μεγαλύτερο σχολείο που προσδιόρισε τελικά το ποιος θέλω να είμαι και το τι απαιτήσεις πρέπει να έχω πρώτα από όλα από τον ίδιο μου τον εαυτό. Η δεύτερη χρονιά ήταν εκπληκτική. Απελευθερώθηκα, ξεκίνησα να σχεδιάζω τον χώρο μου και χώρους του σχολείου και είχα την τύχη να γνωρίσω τον Νεκτάριο τον Τσαγλιώτη, εκπαιδευτικό εδώ του Ρεθύμνου, ο οποίος με την προσέγγιση του στις Φυσικές επιστήμες με ένα τρόπο που εντυπωσίαζε τους μεγάλους, πόσο μάλλον τα παιδιά, μου έδειξε ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να πεις το ίδιο πράγμα και να το ευχαριστηθείς και εσύ και οι μαθητές. Τα επόμενα χρόνια στο Φουρφουρά αυτό ακριβώς προσπαθούμε να κάνουμε σε όλα τα μαθήματα.
Ποιο είναι το παιδαγωγικό όνειρο που σε ώθησε στην -ανα- δημιουργία του δημοτικού σχολείου του Φουρφουρά;
Κανένα παιδαγωγικό όνειρο. Δεν υπήρξα και ο καλύτερος φοιτητής και ποτέ πριν δεν είχα ασχοληθεί με τους παιδαγωγούς που είχαν κάτι να πουν. Αυτό έγινε τα τελευταία χρόνια και πάλι όχι σε μεγάλο βαθμό. Εμείς όταν πήγαμε στο Φουρφουρά θέλαμε ένα χώρο που να περνάμε καλά και εμείς και οι μαθητές ώστε να μπορούμε να είμαστε και παραγωγικοί. Μόλις αρχίσαμε να περπατάμε σε αυτόν τον δρόμο, η φιλοσοφία του σχολείου άρχισε να ξεπηδάει από μόνη της μπροστά μας και εμείς δεν είχαμε παρά να την ακούσουμε.
Είναι σαφές πως το σχολείο της φύσης και των χρωμάτων είναι αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς. Θέλεις να μας γνωρίσεις τους/τις υπόλοιπους/ες της παρέας σας; Έχει υπάρξει δάσκαλος/α που να ήρθε στο σχολείο και να μην ήθελε να συμμετάσχει στις δράσεις που οργανώνετε;
Πράγματι δεν υπάρχει Σχολείο χωρίς την φουρφουροοικογένεια που τώρα που κάνουμε αυτήν την κουβέντα μπορώ να πω ότι έχει ξεφύγει από τα τείχη του σχολείου, γεγονός που μας συγκινεί όλους ιδιαίτερα. Οι αγαπημένοι μου φίλοι, συνάδελφοι, συνοδοιπόροι και πολλά άλλα, είναι οι έξεις. Η Γιούλη που είναι από την πρώτη στιγμή εκεί και είναι η καλλιτέχνιδα της παρέας, με φοβερό ενεργητικό στα βαψίματα. Φήμες λένε ότι την έχουν διώξει από άλλα σχολεία γιατί τις τελείωσαν οι τοίχοι και άρχισε να βάφει παιδιά. Στη Γιούλη χρωστάμε πάρα πολλά στο χτίσιμο της φιλοσοφίας του σχολείου. Είναι η Μαρία που είναι μαζί μας τα τελευταία δύο χρόνια και είναι ένα Τρίβιαλ με πόδια.
Η ευγενικότερη φυσιογνωμία της παρέας με διαφορά και σαφέστατα η ήρεμη δύναμη του σχολείου. Είναι ο Στάθης, ο χάκερ της ομάδας, βρίσκεται και αυτός τα τελευταία δύο χρόνια μαζί μας και έχει φέρει αέρα τεχνολογικών καινοτομιών στο σχολείο. Τώρα δουλεύει πάνω στο άρμεγμα εξ αποστάσεως. Τα πρώτα δυο χρόνια ένα αναπόσπαστο μέλος που μαζί ξεκινήσαμε να αλλάζουμε το σχολείο ήταν ο Γιάννης που ήταν ειδικός στο τηλεμάθημα! Παρέδιδε στο δημοτικό και τον ακούγανε στο καφενείο. Η Κική που μας ήρθε για μια χρονιά, μια πραγματικά φοβερή προσθήκη στην ενέργεια του σχολείου και στην ανεβασμένη διάθεση και τέλος ο Νίκος πέρσι και ο Παύλος φέτος οι γυμναστές μας, που προσπαθούν να δώσουν και άλλες εναλλακτικές στην κοινωνία και τους μαθητές του Αμαρίου.
Τώρα όσον αφορά στις δράσεις του σχολείου δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ ιδιαίτερα ζητήματα. Η κοινή μας φιλοσοφία μας οδηγούσε και σε ένα κοινό δρόμο. Ο καθένας μπορεί να έπαιρνε το δικό του μονοπάτι αλλά στο τέλος καταλήγαμε μαζί.
Βγαίνοντας από τη σχολή, οι περισσότεροι/ες από εμάς μοιραζόμαστε κοινά όνειρα, να διδάξουμε για να αλλάξουμε εμείς κι ο κόσμος που μας περιβάλλει, να μάθουμε με τα παιδιά να τον ξαναδημιουργούμε από την αρχή...Τι αλλάζει στην πορεία και οι περισσότεροι/ες εγκλωβιζόμαστε στο στενό πλαίσιο του "ανοίξτε το βιβλίο στη σελ. 4…";
Νομίζω ότι φταίει η δύναμη της συνήθειας. Το εκπαιδευτικό σύστημα έχει εμπεδωθεί τόσο βαθιά μέσα μας που χρειάζεται κόπος να ξεφύγουμε από τον τρόπο που εμείς διδαχθήκαμε τόσα χρόνια. Πολλές φορές η αλλαγή είναι τρομακτική και άβολη και μπορεί να δεχθείς και πιέσεις από διάφορους για να επιστρέψεις στα βασικά. Σε όποιον όμως η ανάγκη για αλλαγή φωνάξει μέσα του και βιώσει αυτό το συναίσθημα που είναι τόσο βασανιστικό και παράλληλα τόσο κινητήριο, θα αλλάξει και ο ίδιος, ασχέτως τα χρόνια υπηρεσίας του ή σε ποιο πανεπιστήμιο πήγε.
Μπορεί ένας/μια δάσκαλος/α να είναι δημιουργικός/ή ανεξάρτητα από τις εργασιακές συνθήκες στις οποίες εργάζεται;
Νομίζω ότι γενικώς η δημιουργικότητα είναι ανεξάρτητη από τις συνθήκες. Οπωσδήποτε όμως καλλιεργείται καλύτερα σε ένα περιβάλλον που την ευνοεί να βγει προς τα έξω. Είναι απόλυτα λογικό.
Ποια είναι η δική σου εκτίμηση για την κατασταση της παιδειας στην Ελλάδα;
Δεν υπάρχει κανένας στόχος και κανένας σχεδιασμός. Η ελληνική εκπαίδευση παρασύρεται από εδώ και από εκεί και γίνεται πιόνι στα χέρια πολιτικών και συμφερόντων. Όλοι έχουμε ευθύνη για αυτό φυσικά. Αυτό που με ενοχλεί όμως ειλικρινά και είναι αποτέλεσμα μιας ατελείωτης κόντρας κυβέρνησης και εκπαιδευτικών είναι η περηφάνια μας που πήγε περίπατο. Δε μπορώ να δεχτώ από κανέναν δάσκαλο να μη ξεχορταριάσει την αυλή του και να περιμένει το συνεργείο του Δήμου ακόμα και αν αυτό κάνει μήνες και δε μπορώ κανένα συνδικαλιστή ή πολιτικό να εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι κάποιοι ξεχορταριάζουν, για να συνεχίσουν να υποβιβάζουν την παιδεία, αφού σου λέει τα πράγματα λειτουργούν, ή για να παρουσιάσουν μια τέτοια εικόνα ως την κατάντια των εκπαιδευτικών. Στα δύσκολα χρόνια μετά την κατοχή οι οικογένειες με τα ελάχιστα που είχαν ασβέστωναν τα σπίτια τους και καθάριζαν τον δρόμο μπροστά από το σπίτι τους γιατί ήταν περήφανοι άνθρωποι. Έτσι λοιπόν όλοι μας, κράτος και συνάδελφοι οφείλουμε να δώσουμε τον καλύτερο μας εαυτό και σε εύκολα και σε δύσκολα χρόνια, γιατί στα χέρια μας κρατάμε τη γενιά που δεν έχει παράδειγμα για να μοιάσει μεγαλώνοντας. Αντιθέτως πρέπει να εκπαιδευτεί για να μη κάνει τα ίδια λάθη.
Πόσο εύκολη ήταν η υλοποίηση του μικρού σας "Summerhil" στα ορεινά της Κρήτης; Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που χρειάστηκε να αντιμετωπισετε και η μεγαλύτερη χαρά που μοιραστήκατε;
Ό,τι έγινε, έγινε φυσικά. Ούτε εύκολα, ούτε δύσκολα. Ήρθε σαν μια φυσική ροή των πραγμάτων και συνεχίζει να λειτουργεί έτσι. Δε θυμάμαι τις δυσκολίες. Θυμάμαι ότι πάντα όλοι μαζί ψάχναμε για λύσεις.
Μπορείς να μας περιγράψεις μια τυπική-όσο τυπική μπορεί να είναι- μέρα στο σχολείο σας;
Είναι λίγο δύσκολο να περιγράψω μια μέρα. Όλες έχουν το στοιχείο της χαράς και του αυθορμητισμού. Δε λείπουν οι τσακωμοί και οι τριβές της καθημερινότητας, δε λείπουν οι στιγμές που κουραζόμαστε και δεν αποδίδουμε, αλλά πάντα είμαστε εκεί για να βγάλουμε από το παιδί τον καλύτερο του εαυτό. Οι Παρασκευές πλέον είναι οι αγαπημένες μου μέρες, καθώς μιας και αναφέρατε το Summerhill, τότε γίνεται το συμβούλιο του σχολείου, κατά τα ίδια ακριβώς πρότυπα, όπου εκεί αποφασίζονται από κοινού τα πάντα και λύνονται τα πάντα. Στα συμβούλια αυτά που οι μαθητές έχουν τον απόλυτο έλεγχο και ουσιαστικά κρατάνε την πορεία του σχολείου στα χέρια τους κατά κάποιον τρόπο, είδαμε τη δουλειά που κάναμε τόσα χρόνια. Στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τους συμμαθητές τους, τα μαθήματα, τις δράσεις, στην κατανόηση και στη συμπόνια που δείχνουν, στο χειροκρότημα που δίνουν σε αυτόν που παραδέχτηκε το λάθος του και στο ότι προτιμούν να συζητήσουν το λάθος παρά να δώσουν τιμωρία. Σε ένα από αυτά τα συμβούλια μια ολόκληρη τάξη αποφάσισε να αυτοτιμωρηθεί αναλαμβάνοντας την καθαριότητα του σχολείου για περισσότερες μέρες, επειδή στο προηγούμενο συμβούλιο οι ίδιοι τους αντί να δείξουν κατανόηση σε ένα συμμαθητή τους τον τιμώρησαν για μια πράξη που έκανε. Τέτοια συγκίνηση είχα να πάρω από τον Τιτανικό
Web tv, μαθητικό συμβούλιο, μετεωρολογικός σταθμός, κοτέτσι, κήπος και πρόσφατα η συμμετοχή του σχολείου σε πρόγραμμα προφορικής ιστορίας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Συνήθως οι δάσκαλοι/ες παραπονιόμαστε πως "δεν μας φτάνει ο χρόνος" . Πώς οργανώνετε,λοιπόν, τον χρόνο σας;
Ο χρόνος οργανώνεται καλύτερα όταν είναι γεμάτος. Τα κενά διαστήματα δε ξέρεις πως να διαχειριστείς
Το δημοτικό σχολείο του Φουρφουρά είναι ενταγμένο στο δίκτυο των Ωρέων, ένα δίκτυο σχολείων που μοιράζονται κοινές δράσεις. Πέρα από τα σχολεία του δικτύου με τα οποία συνεργάζεστε, υπάρχει επικοινωνία με άλλους/ες εκπαιδευτικους ανα την Ελλάδα για τους/τις οποίες το σχολείο σας αποτελεί έμπνευση;
Υπάρχει και υπήρξε συνεργασία με αρκετά σχολεία, δημόσια και ιδιωτικά από διαφορετικά μέρη της χώρας. Ήταν στόχος μας άλλωστε η εξωστρέφεια του σχολείου και η γνωριμία διαφορετικών κόσμων από αυτόν που βιώνουν οι μαθητές. Γενικότερα το σχολείο είναι ανοιχτό στον καθένα να έρθει και να μας πει την ιστορία του. Να μας γνωρίσει τον κόσμο του και να μάθουμε από αυτόν. Έτσι οδηγούμαστε καλύτερα και στην αυτογνωσία. Γνωρίζοντας τον εαυτό μας μέσα από τους άλλους, μάθημα το οποίο είναι σημαντικό όχι μόνο για τα παιδιά αλλά και για εμάς και για τους γονείς. Φέτος το Δημοτικό Σχολείο Κάτω Χωριού της Ιεράπετρας ονομάστηκε και αυτό Σχολείο της Φύσης και των Χρωμάτων. Μετά από συζητήσεις με τη Μαρία τη Στρατάκη, εκπαιδευτικό και διευθύντρια εκεί, για το τι θεωρούμε εμείς σημαντικό και την ανάγκη να διαδώσουμε αυτό που έχουμε στο μυαλό μας αποκτήσαμε κοινή ταμπέλα. Μόλις είδα φωτογραφίες συγκινήθηκα πάρα πολύ. Είναι ωραίο να ξέρεις ότι τα πράγματα από κάτω σιγά σιγά αλλάζουν και σταματάμε να νιώθουμε εγκλωβισμένοι σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που όλοι γνωρίζουμε ότι πρέπει να αλλάξει.
Και μετά τον Φουρφουρά; Το επόμενο προς υλοποίηση όνειρο;
Θα ήθελα πολύ να γυρίσω με την οικογένεια μου στη Δράμα που αγαπώ πολύ και να κάνουμε εκεί ένα σχολείο δίπλα στο ποτάμι. Ένα σχολείο που από τα ντουβάρια του κιόλας να εκφράζει την ταυτότητα του. Ένα πυρήνα εκπαίδευσης που δε θα βασίζεται στην ύλη αλλά στην ανθρώπινη φύση.
Ας αφησουμε την κριτική για τους ανθρώπους γύρω μας και ας ακολουθησουμε τον δρόμο που δείχνει η καρδιά μας.
