Το πρόβλημα συναντιέται σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα:
Έχεις τα social media, όπου πχ μαζί με τις αυθεντικές μαρτυρίες ενός γεγονότος, έχεις και ένα κάρο influencers ή απλά ατόμων που αποζητούν τα likes και τα views, που παραφουσκώνουν τα γεγονότα, υπερβάλλουν, ακόμα και αλλοιώνουν. Ειδικά άμα αφορά και κάποιο καταστροφικό γεγονός, υπάρχει και ο πανικός και η εμπάθεια, και εκεί βλέπεις ακόμα και τρελά πράγματα: στις πρόσφατες πυρκαγιές στην Αττική, είδα να κυκλοφορεί ποστ ότι κάηκε μία εγκατάσταση (συνοδευόμενη από φωτογραφία σχεδόν 10ετίας, και φυσικά συνοδευόμενη με σχόλια πόνου και θυμού), η οποία από την μία ήταν μακριά από τις φωτιές, από την άλλη ήταν και κοντά μου – σε σημείο που κάποια στιγμή σκέφτηκα να πάω ως εκεί, να τραβήξω μια φωτογραφία, και να την ποστάρω με στυλ «μια χαρά είναι, δεν έχει πάθει τίποτα, ηρεμήστε». Αλλά λέω, να μία «ραδιοαρβήλα» που ήξερα αμέσως αμέσως ότι δεν ίσχυε, άραγε πόσες άλλες κυκλοφορούν που δεν μπορείς να τις επιβεβαιώσεις τόσο άμεσα;
Στο ίδιο πνεύμα είναι και όλα τα πληροφοριακά ποστ και βίντεο. Το πιο έντονο που έχω συναντήσει είναι με την διατροφή: κάθε τι περίεργο, εξωτικό, παράξενο, ξαφνικά έχει ένα κάρο οφέλη – και αντίστοιχα, κάθε τι από τα συνηθισμένα είναι επικίνδυνο. Μάλιστα είχα δει και ένα βίντεο που τα διακωμωδούσε όλα αυτά, όταν άμα τα ακολουθείς όλα, στο τέλος ούτε νερό δεν κάνει να πιεις. Βλέπουμε ένα κάρο τέτοια βιντεάκια (γιατί κυρίως τα βίντεο είναι «της μόδας» τώρα), και καμιά φορά ασυναίσθητα, δεχόμαστε αυτό που λένε, χωρίς να σκεφτούμε ότι είναι απλά ένας άνθρωπος με μία κάμερα, που έκανε ένα βιντεάκι και το πόσταρε, χωρίς καμία διασφάλιση ότι αυτό που λέει έχει κάποια βάση, ή απλά δεν το έβγαλε από το κεφάλι του (ίσως δε και εσκεμμένα το έκανε «σοκαριστικό» για να τραβήξει likes και views).
Όμως, πρόσφατα έμαθα πως το ίδιο πρόβλημα, αυτό της υπερπληροφόρησης, υπάρχει και στην επιστημονική/ακαδημαϊκή κοινότητα. Εν συντομία, οι επιστήμονες στα διάφορα ιδρύματα, πληρώνονται για να γράφουν έρευνες, αφού πρώτα καταφέρουν να λάβουν επιχορήγηση για να τις κάνουν (είτε κρατική είτε ιδιωτική). Αν άλλοι επιστήμονες μετά κάνουν αναφορές σε αυτές τις δημοσιεύσεις, το «κύρος» του συγγραφέα της αρχικής δημοσίευσης ανεβαίνει: με άλλα λόγια, όσες πιο πολλές έρευνες έχουν παραπομπές στην δική σου έρευνα, τόσο «ανεβαίνεις». Οπότε φτάσαμε σήμερα και υπάρχουν εταιρίες που σου πουλάνε «παραπομπές»: έχουν υπολογιστές που γράφουν «έρευνες» με το κιλό (που είναι απλά χαρτιά με ένα κάρο ασυναρτησίες), τις δημοσιεύουν σε επιστημονικά περιοδικά (που δεν τα ελέγχει κανείς), βάζουν παραπομπές στο όνομά σου, και ξαφνικά από το πουθενά, είσαι «επιστήμονας με κύρος». Μάλιστα, ακόμα και χωρίς όλο αυτό το «σχήμα», ακόμα και τα έγκυρα επιστημονικά περιοδικά πλέον δεν προλαβαίνουν να αξιολογήσουν τον όγκο των ερευνών που δέχονται, ενώ υπάρχουν πολλές μαρτυρίες ότι παίζουν και δωροδοκίες και συμφέροντα από πίσω, στο τι θα δημοσιευθεί και τι θα απορρυφθεί. Αλλά και οι ίδιοι οι επιστήμονες πλέον «φουσκώνουν» τις έρευνες, παραποιούν στοιχεία, και γενικά κάνουν ό,τι μπορούν για να γίνουν «πρωτοσέλιδο» στις ειδήσεις με την «νέα, ρηξικέλευθη επιστημονική ανακάλυψη», ώστε να γίνουν γνωστοί (και να εξασφαλίσουν την επόμενη επιχορήγηση). Και μέσα σε όλον αυτόν τον «θόρυβο», χάνονται και οι αληθινές έρευνες.
Και κάπως έτσι, η τεχνολογία και η το διαδίκτυο, από την μία έφερε μία τεράστια και εύκολο πρόσβαση στην πληροφορία, από την άλλη έφερε και όλη αυτήν την υπερπληροφόρηση.
Οπότε τι κάνουμε; Τα πιστεύουμε όλα; Ή δεν πιστεύουμε τίποτα;
Εδώ λοιπόν έρχεται το θέμα της αξιολόγησης, και της κρίσης. Και το πόσο σημαντικό είναι να κρατάμε μία κριτική στάση απέναντι στα όσα διαβάζουμε. Να έχουμε «τα μυαλά μας στην θέση τους», με άλλα λόγια να έχουμε καθαρή την διάνοια και την λογική μας. Και ταυτόχρονα να μην αγνοούμε εάν κάτι το νιώθουμε λάθος ή σωστό. Με άλλα λόγια, να μην «καταπίνουμε αμάσητο» ό,τι μας προσφέρουν. Γιατί πλέον μιλάμε για μία σούπα, που εκτός από την γνήσια πληροφορία, έχει και ένα κάρο σκουπίδια και αλλοιώσεις, που εξυπηρετούν από τις φιλοδοξίες του κάθε influencer ή του κάθε επιστήμονα, μέχρι ακόμα και (γιατί όχι? ας το πούμε και αυτό) συγκεκριμένα συμφέροντα.
Υ.Γ.: Σε αυτό το σημείο θέλω να αναφέρω και κάτι που πριν καιρό συνειδητοποίησα, και είδα πως και αυτό έχει "περάσει" κάπως περίεργα. Το ίντερνετ είναι "παγκόσμιο", αλλά όχι τόσο όσο νομίζουμε. Όταν λέμε ότι "έχουν πρόσβαση όλοι", δεν είναι σωστό: μεγάλες μερίδες του κόσμου δεν έχουν, ή έχουν περιορισμένη πρόσβαση. Και δεν εννοώ μόνο το "μεγάλο τοίχος της Κίνας" (ο φραγμός που μπαίνει στο ίντερνετ της Κίνας), αλλά και το μέρος του πληθυσμού εκείνουν που απλά δεν έχει πρόσβαση. Έτσι, ένα κατιτίς ακόμα για σκέψη.
