ΜΙΡΣΕΑ ΕΛΙΑΝΤ

[Vasoula]

Μιρσέα Ελιάντ, 1907-1986 (Mircea Eliade)

Ο M. Eliade γεννήθηκε στο Βουκουρέστι το 1907 και πέθανε στο Σικάγο το 1986. Θεωρείται ο σημαντικότερος θρησκειολόγος του 20ου αιώνα. Αποφοίτησε από τη φιλολογική σχολή του Βουκουρεστίου το 1928. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Καλκούτας Ινδική και Σανσκριτική φιλοσοφία (1928-1931).

Επίσης έζησε και μαθήτευσε για 6 μήνες στο άσραμ του Ρισικές, στα Ιμαλάια. Στη συνέχεια επιστρέφει στη Ρουμανία, όπου το 1933 του απονέμεται ο τίτλος του διδάκτορα φιλοσοφίας, χάρη στη διατριβή του για τη Γιόγκα.

Στο διάστημα 1933-1939 δίδαξε φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου. Το 1945 πηγαίνει στο Παρίσι ως επισκέπτης καθηγητής. Τέλος, το 1956 γίνεται καθηγητής της ιστορίας των θρησκειών στο πανεπιστήμιο του Σικάγο.

Ο Μ. Eliade ερεύνησε σε ύψιστο βαθμό την έννοια της θρησκευτικότητας στον άνθρωπο. Το εκπληκτικό στην εργασία του είναι ότι δεν επικεντρώθηκε μέσα στα στενά πλαίσια της δικής του θρησκείας, αλλά κατάφερε να προσεγγίσει την έννοια της θρησκευτικότητας έτσι όπως εκφράστηκε σε όλους τους πολιτισμούς σε όλη τη γη. Δε ξεχώρισε τις θρησκείες σε καλές και κακές, αληθινές και μη. Για τον Εliade, η ανάγκη του ανθρώπου να ενωθεί με το θείο και να το κατανοήσει , δεν μπορεί να μπει σε καλούπια: αληθινό ή ψεύτικο. Στην πραγματικότητα, η θρησκευτικότητα στον άνθρωπο είναι η θεμελιώδης αρχή του, αυτό που τον διαχωρίζει από τα ζώα.

Όταν μελετάει τις θρησκευτικές αντιλήψεις και συνήθειες ενός λαού, αποδεικνύει την αξία τους, την αυθεντικότητά τους. Αυτό δεν είναι μια κίνηση διπλωματίας αλλά εκφράζει κάτι πολύ βαθύτερο. Μέσα από το τιτάνιο έργο του αποδεικνύει μια κοινή ρίζα των θρησκειών. Για τον Eliade, οι διάφορες θρησκευτικές μορφές δεν είναι παρά ΜΟΡΦΕΣ οι οποίες εκφράζουν την ίδια ανάγκη όλων των ανθρώπων. Ο Eliade προχωράει πέρα από τις μορφές χωρίς να τις καταργεί. Δε στέκεται στις διαφορές αλλά ανακαλύπτει και αποδεικνύει την ενότητα και την κοινή ρίζα τους.

Ανακαλύπτει και αποδεικνύει ότι η έννοια του Ιερού είναι έμφυτη στον άνθρωπο και δεν είναι κάποια ανθρώπινη επινόηση. Όλες οι θρησκευτικές μορφές είναι αυθεντικές στο βαθμό που επιτρέπουν στον άνθρωπο να γνωρίσει την αληθινή του φύση και να εντάξει τον εαυτό του μέσα στο Σύμπαν ως αδιάσπαστο κομμάτι του. Ο Eliade είναι ένας από τους σημαντικότερους ερευνητές της Δύσης που εξιλεώνει τη λέξη «Μυστικισμός» και της ξαναδίνει την πρωταρχική, παραδοσιακή σημασία της. Ο Μυστικισμός είναι ακριβώς η πνευματική εμπειρία και βίωση του Ιερού. Χωρίς μυστικισμό, χωρίς εσωτερικά βιώματα, ο άνθρωπος απομακρύνεται από τη Φύση του, απομακρύνεται από το Κέντρο του.

Στην αυτοβιογραφική του συνέντευξη, που έδωσε λίγο πριν πεθάνει, αποκαλύπτει ότι επηρεάστηκε αρκετά από τον Γκαίτε και περισσότερο από το έργο του «Η μεταμόρφωση των φυτών» . Το έργο αυτό του έδωσε την ιδέα να προσπαθήσει να βρει μια κοινή δομή στις διάφορες θρησκευτικές εκδηλώσεις. Και πραγματικά, απέδειξε ότι η θρησκευτική αντίληψη των ανθρώπων αλλάζει στη μορφή αλλά όχι την ουσία της.

Το μεγάλο πρότυπο του Elliade είναι ο αναγεννησιακός φιλόσοφος Πίκο Ντε Λα Μιράντολα. Ήθελε να συνεχίσει το έργο του και να προχωρήσει πιο πέρα από την Καβάλα και το Ζωροαστρισμό. Για το λόγο αυτό επέλεξε την Ινδία (ένα ζωντανό τότε παραδοσιακό πολιτισμό), για να μαθητεύσει στη φιλοσοφία, «για να συνεισφέρει περισσότερο στη γνώση του δυτικού πολιτισμού».

Είναι λοιπόν αναμφισβήτητη η επίδραση που είχε από μεγάλους Εσωτεριστές-Φιλοσόφους. Το έργο του δεν είναι μόνο μεγάλο εξαιτίας του όγκου του. Ο Eliade πραγματοποιεί μια μεγάλη ανατροπή στη σκέψη του κόσμου και στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τη θρησκεία. Ξεφεύγει από την επιφάνεια και την περιφέρεια και εισχωρεί στο κέντρο, στην εσώτερη ουσία της.

Σύμφωνα με τον Eliade, στο σύγχρονο κόσμο, οι άνθρωποι έχουν χάσει την επαφή τους με τη Φύση και τους ρυθμούς της. Η Φύση ακολουθεί τους δικούς της κύκλους εξέλιξης, τους οποίους πλέον ο άνθρωπος αγνοεί. Οι κύκλοι αυτοί, που ήταν γνωστοί στις παραδοσιακές κοινωνίες, έχουν ένα κέντρο, και το κέντρο αυτό είναι τα αρχέτυπα. Τα αρχέτυπα είναι κατανοητά στον άνθρωπο μέσα από τα σύμβολα και τους Μύθους. Η ιστορική διαδικασία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η εκδήλωση των Συμβόλων.

Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το χρόνο σήμερα δεν έχει καμία σχέση με την αρχαιότητα. Σήμερα πιστεύουμε σε μια γραμμική εξέλιξη της ιστορίας. Η ιστορικός χρόνος εμπεριέχει πόνο κι ο άνθρωπος εναποθέτει στο Θεό την ελπίδα της σωτηρίας σε κάποια μακρινή ημέρα, την ημέρα της κρίσης. Για τον αρχαίο παραδοσιακό άνθρωπο, η ζωή του είναι μια ευκαιρία συμμετοχής στο Συμπαντικό γίγνεσθαι, στην ίδια τη δημιουργία που επαναλαμβάνεται καθημερινά. Έτσι, η καθημερινότητα αποκτά ιερότητα και καμία πράξη δεν είναι ανούσια. Η ίδια η ζωή παύει να είναι ανούσια αλλά αποκτάει σημασία, στο βαθμό που ο κάθε άνθρωπος επαναλαμβάνει την ιδρυτική πράξη της Δημιουργίας.

Ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος καταφέρνει να συμμετάσχει στο Μύθο, είναι μέσω της τελετουργίας. Έτσι όλες οι δράσεις του ανθρώπου αποκτούν τελετουργική σημασία: Η σπορά , το όργωμα, το φαγητό, ο έρωτας κλπ. Μέσα από τις τελετουργίες ο άνθρωπος επιτυγχάνει αυτό που ονομάζουμε Μύηση. Η μύηση επιτρέπει τη διεύρυνση της συνείδησης και την κατανόηση των βαθύτερων μυστηρίων της ζωής, του εαυτού του (του ανθρώπου) και της φύσης.

Χάρη στο τρίπτυχο : Μύθος, τελετή και μύηση, ο άνθρωπος γίνεται συνεργάτης, συνδημιουργός του Σύμπαντος, χωρίς όμως να απορρίπτει σε καμιά περίπτωση την αξία της θεότητας. Ακριβώς επειδή συμμετέχει στη δημιουργία, βρίσκει τη θέση του μέσα σε αυτήν, αλλά είναι ικανός να εκτιμήσει όλα τα όντα που συμμετέχουν με το δικό τους τρόπο στο ίδιο Έργο. Μέσα απο αυτή την οπτική μπορούμε καλύτερα να εκτιμήσουμε την αξία όλων των θρησκευτικών μορφών που υπήρξαν ποτέ στην ιστορία. Αυτό άλλωστε ήταν και μια από τις βασικότερες επιδιώξεις του Eliade.

Στο τέλος της ζωής του ανέλαβε το συντονισμό για τη συγγραφή μιας εγκυκλοπαίδειας των θρησκειών. Το σκεπτικό της οργάνωσης αυτής της εγκυκλοπαίδειας δείχνει μια άλλη αντίληψη από τη συνηθισμένη.

Ο ίδιος εξηγεί: « Τη Χριστιανική Θεολογία, που προηγουμένως ήταν συνήθως το κεντρικό σημείο, αντί να την τοποθετήσω πρώτη, προσπάθησα να την ταξινομήσω στην ιστορική σειρά της. Μην ανησυχείτε. Κάναμε μια λαμπρή παρουσίαση του αρχαίου χριστιανισμού, της ανατολικής Εκκλησίας, αλλά αυτό δεν είναι το επίκεντρο. Το επίκεντρο είναι παντού».

Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ο Eliade «σώζει» την ίδια έννοια της θρησκείας, της ξαναδίνει την πραγματική της ουσία και προοπτική, ειδικότερα πάνω στα ανήσυχα μυαλά, τα οποία δεν ικανοποιούνται από τις παρούσες φθαρμένες θρησκευτικές φόρμες.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

- Στον ύπατο των Θρησκειολόγων MIRCEA ELIADE , εκδόσεις Χατζηνικολή, επιμέλεια Δ. Σταθόπουλου , Αθήνα 1988
- Κόσμος και Ιστορία, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 1999
- Το ιερό και το βέβηλο, Εκδόσεις Αρσενίδης, 2002
- http://www.friesian.com/eliade.htm" onclick="window.open(this.href);return false;
- http://www.westminster.edu/staff/brenni" onclick="window.open(this.href);return false; ... /mebio.htm

- http://www.kirjasto.sci.fi/eliade.htm" onclick="window.open(this.href);return false;

Πηγή: Νέα Ακρόπολη