σύμφωνα με τον Γιουνγκ
Όπως ακριβώς ζούμε σ ένα εξωτερικό κόσμο όπου μια ολόκληρη ήπειρος μπορεί από στιγμή σε στιγμή να βυθιστεί , ή ένας πόλος να μετακινηθεί, έτσι και εσωτερικά ζούμε σ ένα κόσμο όπου σε κάθε στιγμή μπορεί να συμβεί κάτι παρόμοιο, που αν θα χει τη μορφή μίας ιδέας (έμμονης ή παράλογης) ή διάθεσης (αόριστης ή απρόβλεπτης) δεν θα είναι γι αυτό το λόγο λιγότερο επικίνδυνο και αξιόπιστο.
Σύμφωνα με τον Γιούνγκ μία τέτοια κατάρρευση καθώς και μερικά από
τα πιο δύσκολα και λεπτά ηθικά μας προβλήματα δημιουργούνται από την εμφάνιση ενός εσωτερικού προσώπου με αυτόνομη προσωπικότητα και μη συνειδητή συμπεριφορά. Το πρόσωπο αυτό εμφανίζεται στα όνειρα, στα οράματα, στις φαντασιώσεις μας ή προβάλλεται πάνω σε πρόσωπα ή καταστάσεις της καθημερινής μας ζωής.
Έχει χαρακτηριστικά που λείπουν από τη εξωτερική προσωπικότητα και λειτουργεί με τρόπο αντισταθμιστικό
αλλά πάντα ασυνείδητο γιατί παρενοχλεί την προσαρμογή του ατόμου στον εξωτερικό κόσμο γκρεμίζοντας του την ιδανική εικόνα που έχει φτιάξει για τον εαυτό του.
Το πρόσωπο για το οποίο μιλάμε
είναι αρχετυπικής μορφής, έχει τις ρίζες του στο συλλογικό ασυνείδητο και εμφανίζεται με θηλυκή μορφή (anima) αν το άτομο είναι άνδρας ή με αρσενική μορφή (animus) αν το άτομο είναι γυναίκα .
Πιο απλά μπορούμε να πούμε ότι και ο πιο τέλεια αρρενωπός άνδρας κλείνει μέσα του κάτι θηλυκό (και γνωρίζουμε ότι οι πολύ αρρενωποί άνδρες έχουν προσεκτικά φυλαγμένη και κρυμμένη μια πολύ τρυφερή συναισθηματική ζωή που συχνά περιγράφουμε εσφαλμένα σαν «θηλυκή») ενώ και η πιο θηλυκή γυναίκα κρύβει μέσα της έναν άντρα (σαν μία εσωτερική μορφή της ψυχής της). Χαρακτηριστικό είναι ότι στο ασυνείδητο του άντρα υπάρχει κληροδοτημένη μια ομαδική εικόνα γυναίκας με τη βοήθεια της οποίας ο άνδρας κατανοεί τη γυναικεία φύση, ενώ κάτι αντίστοιχο ισχύει για τη γυναίκα..
Πρόκειται για μία οντότητα που λειτουργεί ανεξάρτητα από τις άλλες ψυχικές λειτουργίες και παρεμβαίνει στη ζωή του ατόμου είτε βοηθητικά είτε καταστρεπτικά αλλά πάντα καθοριστικά και επίμονα Animus σημαίνει νους ή πνεύμα.
Είναι η αρσενική ψυχή μέσα στη γυναίκα που κατεξοχήν λειτουργία της είναι ότι παράγει γνώμες. Αντιστοιχεί στον πατρικό λόγο.
Η Anima είναι η θηλυκή ψυχή του άνδρα. Αντιστοιχεί στον μητρικό έρωτα και παράγει διαθέσεις.
Η επίδραση που έχουν στο Εγώ η άνιμα και ο άνιμους είναι βασικά η ίδια. Είναι πολύ δύσκολο ν απαλλαγεί κανείς απ αυτή την επίδραση γιατί είναι πρώτα απ όλα ιδιαίτερα ισχυρή. Και αμέσως γεμίζει την εγωική προσωπικότητα με μια ακλόνητη αίσθηση δικαίωσης. Ύστερα η αιτία της επίδρασης προβάλλεται και φαίνεται ότι αποτελεί μέρος των αντικειμένων και των αντικειμενικών καταστάσεων (και τα δύο είναι γνωρίσματα του αρχετύπου).
Φυσικά το αρχέτυπο υπάρχει a priori.
Αυτό εξηγεί την αναμφισβήτητη ύπαρξη ορισμένων ψυχικών διαθέσεων και γνωμών που είναι εντελώς παράλογες και οι οποίες είναι δύσκολο να επηρεαστούν επειδή
η υποβλητική επίδραση που ασκεί το αρχέτυπο είναι πολύ ισχυρή.
Το συνειδητό γοητεύεται απ αυτή αιχμαλωτίζεται ,ναρκώνεται. Συχνά μάλιστα έχει μία αόριστη αίσθηση μίας ηθικής ήττας. Ύστερα αρχίζει να συμπεριφέρεται όλο και πιο αμυντικά, περιφρονητικά και υποκριτικά, δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο που απλά αυξάνει τη αίσθηση της κατωτερότητας του. Τότε καταλύεται η ανθρώπινη σχέση γιατί
όπως και η μεγαλομανία έτσι και το αίσθημα κατωτερότητας, αποκλείει την αμοιβαία αναγνώριση .Και χωρίς αμοιβαία αναγνώριση σχέση δεν υπάρχει
ANIMA
Είναι το θηλυκό στοιχείο που προσωποποιεί όλες τις θηλυκές ψυχολογικές τάσεις της ψυχής του άνδρα
όπως τα αισθήματα, οι αόριστες διαθέσεις ,οι προφητικές διαισθήσεις η ευαισθησία προς την άλογη πλευρά ,η δύναμη του προσωπικού έρωτα το αίσθημα της φύσης και οι σχέσεις με το ασυνείδητο. Η απώθηση αυτών των θηλυκών τάσεων και ροπών προκαλεί τη συσσώρευση τους στο ασυνείδητο.
Έτσι η εικόνα της γυναίκας γίνεται υποδοχέας αυτών των απαιτήσεων .
Γι αυτό ο άνδρας στην ερωτική του εκλογή έχει ισχυρή επιθυμία ν αποκτήσει τη γυναίκα που ανταποκρίνεται καλύτερα στη δική του ασυνείδητη θηλυκότητα, μία γυναίκα που μπορεί αδίστακτα να δεχτεί την προβολή της ψυχής του.
Στις εκφράσεις του το άνιμα προσδιορίζεται κατά κύριο λόγο από τη μητέρα του άνδρα.Αν ο άνδρας έχει την αίσθηση ότι η μητέρα του είχε πάνω του αρνητική επίδραση η θηλυκή ψυχή του θα εκφραστεί με οξυθυμία, άγχη, αβεβαιότητα, ανασφάλεια, υπερευαισθησία. Αν ξεπεράσει αυτές τις αρνητικές τάσεις θα ενισχυθεί ο ανδρισμός του. Στην ψυχή αυτού του άνδρα το αρνητικό πρότυπο της μητέρας-άνιμα θα επαναλαμβάνει επίμονα:
«-Δεν είμαι τίποτα...-Τίποτα δεν έχει σημασία...-Για τους άλλους είναι διαφορετικό αλλά εμένα τίποτα δεν μ ευχαριστεί». Αυτές οι διαθέσεις του άνδρα μπορούν να εκδηλωθούν μέσα από δύστροπο χαρακτήρα αρρωστοφοβία, ανικανότητα, τάση για ατυχήματα. Οι Σειρήνες των Ελλήνων, η βασίλισσα της νύχτας στο Μαγεμένο Αυλό του Μότσαρτ προσωποποιούν αυτές τις επικίνδυνες πλευρές του άνομα. Μία άλλη αρνητική εκδήλωση του άνιμα στην προσωπικότητα του αρσενικού είναι η έφεση να κάνει πικρές φαρμακερές εκθηλυμένες παρατηρήσεις που όλα τα υποτιμούν και βασίζονται σε μία φτηνή διαστροφή της πραγματικότητας.
Αν οι σχέσεις του άνδρα με τη μητέρα του υπήρξαν θετικές (με τάσεις προσκόλλησης στη μητέρα) αυτό θα έχει διαφορετικές επιπτώσεις πάνω στο θηλυκό στοιχείο. Ο άνδρας είτε εκθηλύνεται, είτε γίνεται έρμαιο των γυναικών και ανίκανος ν αντιμετωπίσει της δυσκολίες της ζωής.
Όπως ακριβώς ο πατέρας ενεργεί προστατευτικά εναντίον των κινδύνων του έξω κόσμου, αντιπροσωπεύοντας μ αυτόν τον τρόπο ένα πρότυπο προσωπείου για το γιο του, έτσι και η μητέρα τον προστατεύει από τα σκοτάδια της ψυχής του. Στις τελετουργίες εφηβείας ο μυούμενος λαμβάνει οδηγίες για τα πράγματα της άλλης πλευράς έτσι που τοποθετείται σε μία θέση ώστε να ενεργεί χωρίς να έχει ανάγκη την μητρική προστασία.
Οι θετικές επιδράσεις της άνιμα επιτρέπουν στον άνδρα να βρει τη σύζυγο που του ταιριάζει και να ξεδιαλύνει συγκαλυμμένα γεγονότα του ασυνείδητου όταν το λογικό πνεύμα είναι ανίκανο να το κάνει. Επίσης μπορεί να λειτουργήσει σαν εσωτερικός οδηγός επιτρέποντας στο πνεύμα του να συμφωνήσει με αληθινές εσωτερικές αξίες.
ANIMUS
Είναι η αρσενική προσωποποίηση του ασυνείδητου στη γυναίκα που εκδηλώνεται σπάνια με τη μορφή ερωτικών φαντασιώσεων. Χαρακτηριστικό της αρσενικής ψυχής είναι ότι παράγει γνώμες που στηρίζονται σε εξίσου ασυνείδητες προηγούμενες υποθέσεις. Αυτές οι γνώμες έχουν το χαρακτήρα σταθερών πεποιθήσεων που δεν κλονίζονται εύκολα ή αξιωμάτων που το κύρος τους είναι φαινομενικά απρόσβλητο. Οι γνώμες αυτές δεν είναι καθόλου προϊόντα σκέψης. Υφίστανται ωστόσο και υποστηρίζονται τόσο θετικά και με μεγάλη πίστη ώστε η γυναίκα δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία γι αυτές.
Ακόμη και σε μία γυναίκα πολύ θηλυκή εξωτερικά το άνιμους μπορεί να εκδηλωθεί με σκληράδα και να φανεί ανελέητο. Συγκρούεται ξαφνικά στη γυναίκα με κάτι πεισματικό, ψυχρό, ολότελα απρόσιτο. Το άνιμους μπορεί να επαναλαμβάνει στην ψυχή της γυναίκας :
«-Το μόνο που επιθυμώ στον κόσμο είναι ν αγαπηθώ και αυτός δεν μ αγαπά...ή : - Δύο λύσεις υπάρχουν σ αυτή την περίπτωση και είναι και οι δύο κακές....Το άνιμους δεν πιστεύει στις εξαιρέσεις. Σπάνια μπορούμε ν αντικρούσουμε μία γνώμη που βγαίνει από το άνιμους γιατί είναι συνήθως αληθινή με μία πιο γενική αλήθεια, σπάνια όμως ταιριάζει στην ιδιαίτερη περίπτωση που εξετάζουμε.
Ενσαρκώνεται κάτι σαν κουκούλι ονείρων, πόθων, κρίσεων που ορίζουν τον κόσμο «έτσι όπως θα πρέπει να είναι» και αποκόβει τη γυναίκα από την πραγματικότητα και την ενεργητική ζωή.
Συμβολισμούς του άνιμους συναντάμε στα παραμύθια με τον βασιλιά των νεκρών (’δης-Περσεφόνη) ή με τον Κυανοπώγων που σκοτώνει όλες τις γυναίκες του.
Προσωποποιεί εδώ όλες τις μικροσυνείδητες, ψυχρές και ολέθριες σκέψεις που πλημμυρίζουν τη γυναίκα κυρίως όταν ξεφεύγει από μία ανάγκη που της υπαγορεύει το αίσθημα.
Διαμορφώνεται από τον πατέρα της γυναίκας. Συχνά έχει συλλογικό χαρακτήρα, εξαιτίας του οποίου οι γυναίκες λένε (όταν το άνιμους μιλάει με το στόμα τους:
«κάποιος», «όλοι», «αυτοί» κ.α.
Η αρσενική ψυχή μοιάζει μάλλον με μία συγκέντρωση πατεράδων ή κάποιου είδους αξιωματούχων που από καθ έδρας εκφέρουν ακαταμάχητες λογικές κρίσεις.
Αν εξεταστούν προσεκτικότερα οι ακριβολόγοι αυτοί δικαστές αποδεικνύεται ότι είναι κυρίως ρητά και γνώμες που μαζεύτηκαν λίγο-πολύ ασυνείδητα από την παιδική ηλικία και συμπιέστηκαν σ ένα κανόνα μέσης αλήθειας, δικαιοσύνης, και λογικότητας που όταν λείπει ένας συνειδητός και ικανός δικαστής (όπως συμβαίνει συχνά) αμέσως σου προσφέρει μία γνώμη.
Ασυνείδητες διαθέσεις από το άνιμους μπορεί να είναι μία περίεργη παθητικότητα ,παράλυση όλων των αισθημάτων ή μία βαθιά ανασφάλεια που οδηγεί στο τίποτα. Δυστυχώς πρόκειται για μία κατοχή του Εγώ κατά τη διάρκεια της οποίας ταυτιζόμαστε με σκέψεις και αισθήματα που νομίζουμε ότι προέρχονται από εμάς ενώ πρόκειται για προσωποποιήσεις του ασυνείδητου που κυριεύουν το πνεύμα μας.
Μονάχα όταν σταματήσει αυτή η περίοδος της «κατοχής» διαπιστώνουμε με τρόμο ότι είπαμε και κάναμε πραγματικά διαμετρικά πράγματα σε σχέση με τις σκέψεις και τα πραγματικά μας αισθήματα κι ότι ήμασταν έρμαιο ενός παράξενου ψυχικού παράγοντα.
Και η αρσενική ψυχή προβάλλεται εξίσου συχνά όπως και η θηλυκή. Οι άνδρες που παρουσιάζονται σαν ιδιαίτερα κατάλληλοι για τις προβολές αυτές είναι είτε περιφερόμενα αντίγραφα του ίδιου του Θεού που γνωρίζουν τα πάντα ή διαφορετικά παρεξηγημένοι «λεξομανείς» που έχουν την ικανότητα να μεταφράζουν την κοινότυπη πραγματικότητα με την ορολογία της μεγαλοπρέπειας χρησιμοποιώντας ένα απέραντο μακροσκελές λεξιλόγιο. Η αρσενική ψυχή έχει μία εξαιρετική αδυναμία σε δύσκολες και ασυνήθιστες λέξεις που λειτουργούν σαν υποκατάστατο του μισητού έργου του στοχασμού.
Θετικές επιδράσεις του άνιμoυς είναι η προσωποποίηση στη γυναίκα του πνεύματος πρωτοβουλίας, το θάρρος, η τιμιότητα το πνευματικό βάθος. Με τη μεσολάβηση του άνιμους η γυναίκα μπορεί να συνειδητοποιήσει τη μυστική εξέλιξη της προσωπικής και πνευματικής της κατάστασης και να βρει το δρόμο για μία πιο έντονη πνευματική ζωή. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν πάψει να προσκολλάται σε απόλυτες ιδέες.
Η γυναίκα πρέπει να βρει το θάρρος να θέσει υπό αμφισβήτηση τον ιερό χαρακτήρα των πεποιθήσεων της. Μόνο τότε μπορεί ν αφομοιώσει τις υποδείξεις του ασυνείδητου ιδίως όταν εναντιώνονται στις ιδέες του άνιμους. Μόνο τότε μπορεί να εκδηλώνεται το Εαυτό και η γυναίκα μπορεί να καταλαβαίνει τις προθέσεις του
από την Μαρία Κοντογιάννη
www.esoterica.gr
