Το θέμα συνοψίζεται ως εξής: οι εταιρίες που βρίσκονται πίσω από τα social media, έχουν με τα χρόνια αναπτύξει πανίσχυρους αλγόριθμους, που αποφασίζουν κάθε δευτερόλεπτο πιο θα είναι το επόμενο post που θα σου δείξουν, είτε από κάποιον φίλο, είτε τα λεγόμενα "προτεινόμενα", είτε από διαφημίσεις. Η εντολή που έχει ο αλγόριθμος αυτός είναι πολύ απλή: "κάνε τον χρήστη να μην μπορεί να ξεκολλήσει από την πλατφόρμα μας". Οι ώρες που περνάει κανείς "σκρολάροντας" στα social και αλληλεπιδρώντας μαζί τους, είναι ο "χρυσός" τους. Όσο περισσότερο συμβαίνει αυτό, τόσα περισσότερα δεδομένα μπορούν να συλλέξουν (από το που κάνουμε like, μέχρι το πόσα δευτερόλεπτα κοιτάμε μία φωτογραφία - ναι, το μετράνε και αυτό). Με την σειρά τους, αυτά χρησιμοποιούνται ως κριτήρια για πιο εξατομικευμένες διαφημίσεις, που με την σειρά τους θα εμφανιστούν, και που οι διαφημιζόμενοι θα πληρώνουν για αυτές. Αν υποθέσουμε ότι αρχικά τα social ήταν για επικοινωνία, τώρα μέσω της μεγιστοποίησης του κέρδους, έχουν μετατραπεί σε μία παγκόσμια διαφημιστική πλατφόρμα.
Ο αλγόριθμος αυτός μαθαίνει συνεχώς, μελετά, ερευνά, κάνει δοκιμές, για τον κάθε έναν χρήστη ξεχωριστά, αλλά και διασταυρώνοντας δεδομένα μεταξύ χρηστών. Αν πχ στον χρήστη Α αρέσουν τα Χ και Ψ, τότε στον χρήστη Β που αρέσει το Χ, θα δοκιμάσει να "πετάξει" και το Ψ, να δει αν του αρέσει και αυτουνού αυτό. Αν πχ στο messanger μιλήσεις με έναν φίλο σου για φακές, μέσα σε δευτερόλεπτα σου βγάζει "προτεινόμενα" άρθρα για συνταγές με φακές (βιωμένο αυτό). Ένας φίλος σου που έχεις συχνή αλληλεπίδραση αναζήτησε στο διαδίκτυο για ένα προϊόν; Θα σου πετάξει και σένα σχετικές διαφημίσεις. Και πολλά άλλα τέτοια παραδείγματα, που έχουμε βιώσει πιστεύω όλοι μας.
Το ότι η εντολή που έχει πάρει αυτός ο αλγόριθμος, το "να μην ξεκολλάς", δημιουργεί εξάρτηση, είναι προφανές. Ουσιαστικά αυτός είναι ο σκοπός του. Μάλιστα, σε μία παρουσίαση της εταιρίας meta (που έχει τα facebook, instagram, και watsapp), που προοριζόταν για τους εργαζομένους αλλά διέρρευσε, δείχνει ξεκάθαρα ότι το γνωρίζουν πολύ καλά ότι δημιουργούν εξάρτηση, αλλά και πολλά προβλήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης και "εικόνας του σώματος" (body image) κυρίως σε εφήβους, και κυρίως σε κοπέλες - ενώ αναφέρονται και περιπτώσεις ακόμα και κατάθλιψης. Το να περιμένουμε να ενδιαφερθούν για αυτό, με την έννοια του να περιορίσουν το φαινόμενο αυτό, είναι εντελώς οξύμωρο.
Τα τελευταία χρόνια, με την άνοδο του tik-tok, ήρθε στο προσκήνιο και το φορμά με τα σύντομα βίντεο. Διαρκούν 20 - 30 δευτερόλεπτα, συνήθως είναι αστεία, και η πλατφόρμα τα παρουσιάζει κατά εκατοντάδες και χιλιάδες. Η επιτυχία στην διάδοσή του, έκανε και τις άλλες πλατφόρμες να το υιοθετήσουν (αν και, σχολιασμός, δεν αποδίδουν οικονομικά, οπότε ήδη προσπαθούν κάπως να το μαζέψουν - το ότι δε το tik-tok με τόση εξάπλωση εξακολουθεί και έχει ζημιές αντί για κέρδη, μπορεί να δημιουργήσει άλλων ειδών προβληματισμούς...). Το θέμα είναι ότι ο κόσμος φαίνεται να έχει συνηθήσει αυτήν την μικρή διάρκεια των 20-30 δευτερολέπτων, με αποτέλεσμα το "εύρος προσοχής" (attention span) να έχει μειωθεί αρκετά. Με άλλα λόγια, ο κόσμος βαριέται να παρακολουθήσει κάτι με πιο μεγάλη διάρκεια, σε βαθμό του να δυσκολεύεται να κρατήσει την συγκέντρωσή του σε αυτό. Η "ικανοποίηση" από το βίντεο που βλέπουν, πρέπει να έρθει άμεσα.
Συνοψίζοντας, που μας φέρνει αυτό: άνθρωποι "κολλημένοι" σε κινητά, που "σκρολάρουν" ατελείωτα, και περιμένουν γρήγορη "ικανοποίηση". Και αυτό, αφήνοντας απ'έξω ζητήματα επιβεβαίωσης μέσα από likes, καρδούλες, κλπ. Και είναι έτσι δομημένο το σύστημα των πλατφορμών, που μπορείς να "χαθείς" σε αυτές με τις ώρες... Μέσα σε φανταχτερές εικόνες, "κοσμοϊστορικές" ειδήσεις, αστείες γατούλες, influencers και life coaches, και ό,τι άλλο, που είναι σχεδιασμένο να σου τραβάει άμεσα την προσοχή, και σου σερβίρεται από έναν αλγόριθμο, με σκοπό να σε κρατήσει εντός.
Και υπάρχουν συζητήσεις κατά πόσο αυτό επηρεάζει και την γενικότερη ποιότητα της ζωής των ανθρώπων. Σε θέματα υπομονής, κοινωνικότητας, αφοσίωσης, ρυθμών, μακροπρόθεσμων στόχων...
Άραγε, τα social media παραμένουν "social" ("κοινωνικά"); Η οδηγούν σε περισσότερη απομόνωση;
Η επικοινωνία είναι κάτι που καλλιεργείται, μαθαίνεται. Να ακούς τον άλλον, να τον νιώθεις, να του μιλάς... Χρειάζεται χρόνος, αφοσίωση, ενδιαφέρον. Λίγο πιο χαλαρούς ρυθμούς, ίσως. Και τα social media, με το "πανδαιμόνιο" των ερεθισμάτων, φτάνουν να μην είναι τελικά τόσο φιλόξενα για κάτι τέτοιο.
Η δυνατότητα επαφής με όλους αυτούς τους ανθρώπους είναι η υπηρεσία που μας προσφέρουν. Το "νόμισμα" που πληρώνουμε, είναι αρχικά ο χρόνος παραμονής μας σε αυτά, και μετέπειτα τα προσωπικά μας δεδομένα. Άρα χρειάζεται προσοχή, γνώση του κινδύνου, και αίσθηση του μέτρου - όπως και σε τόσα άλλα πράγματα στην ζωή μας.
